«ایران‌ایر» پس از اتحادیه اروپا، در بریتانیا هم تحریم شد. هر چند این شرکت به تازگی تحریم شده اما پیش از تحریم هم نه تعداد بالای پروازی به اروپا داشت نه نقل و انتقال وجوهش روشن بود. اکنون دفاتر هما در بهترین نقاط پایتخت کشورهای اروپایی بلاتکلیف هستند.
دولت بریتانیا روز دوشنبه ۲۸ آبان‌ماه ۱۴۰۳ اعلام کرد شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی «ایران‌ایر» را به فهرست تحریم‌های خود اضافه کرده است و کار مسدود کردن دارایی‌های آن را آغاز می‌کند.
حدود یک ماه قبل، در ۲۴ مهرماه نیز اتحادیه اروپا و دو ماه قبل هم ایالات متحده، ایران‌ایر را تحریم کرده بودند.
پس از تحریم اتحادیه اروپا، مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی از پایان پروازهای ایرانی به اروپا پس از اعمال تحریم از سوی اتحادیه اروپا خبر داد و افزود: «تنها ایرلاینی که در کشورمان به اروپا پرواز داشت، ایران‌ایر بود که زین پس هیچ هواپیمای ایرانی به اروپا پرواز نخواهد داشت.»
ایران‌ایر در اروپا چه می‌کند؟
هواپیمایی جمهوری اسلامی، در واقع همان هواپیمایی ملی ایران یا به اختصار«هما» است. این شرکت پس از انقلاب به نفع جمهوری اسلامی مصادره شد و نام آن به هواپیمایی جمهوری اسلامی تغییر یافت، هرچند در رسانه‌ها آن را «ایران‌ایر» می‌نامند.
این شرکت در حال حاضر یک دفتر در محله «همرسمیت» واقع در غرب لندن، یک دفتر در منطقه گران قیمت «شانزه‌لیزه» پاریس، همچنین سه دفتر در آلمان و در شهرهای فرانکفورت، هامبورگ و کلن در اختیار دارد. دو دفتر هم در ایتالیا در رم، پایتخت و میلان، دومین شهر پر جمعیت ایتالیا دارد.
ایران‌ایر همچنین دفاتری در وین، پایتخت اتریش و آمستردام، پایتخت هلند، دارد. سازمان هواپیمایی کشوری از سال ۱۴۰۲، انتشار آمار سالانه را متوقف کرده است.
لندن- طبق آخرین گزارش سالانه این سازمان، در سال ۱۴۰۱ از مبداء ایران ۱۶۷ پرواز مسافری به مقصد لندن و برعکس انجام شده است. در پرواز تهران به لندن، ۲۵ هزار و ۳۴۸ مسافر با ۵۱۷ هزار و ۲۶۲ کیلو بار و در پرواز لندن به تهران، ۲۲ هزار و ۲۶۸ مسافر با ۷۴ هزار و ۱۷۵ کیلو بار حمل شده است.
پاریس- پروازهای ایران به مقصد فرودگاه شاردو گل پاریس انجام شدند. در سال ۱۴۰۱، جمعا ۹۶ پرواز از تهران به پاریس و ۹۳ پرواز از پاریس به تهران انجام شده است. در پروازهای رفت ۱۷ هزار و ۱۹۰ مسافر با بار ۸۳ هزار و ۶۲۰ کیلو و در پروازهای برگشت ۱۳ هزار و ۲۱۰ مسافر با بار ۱۷۴ هزار و ۳۸۵ کیلو حمل شدند.
آلمان- از تهران پروازهایی به مقاصد کلن، هامبورگ و دوسلدورف آلمان انجام می‌شد. پروازهای ایرانی، جمعا ۷۴ پرواز با ۱۲ هزار و ۲۱ نفر و بار ۱۰۸ هزار و ۳۲۴ کیلوگرم به هامبورگ داشتند. ۷۳ پرواز هم از مبداء هامبورگ به تهران با ۱۰ هزار و ۳۵۵ مسافر و با بار ۱۶۴ هزار و ۶۹۸ کیلوگرم انجام شده است.
در سال ۱۴۰۱، جمعا ۵۴ پرواز از تهران به مقصد کلن با نه هزار و ۲۸۴ مسافر و بار ۱۰۴ هزار و ۱۸۵ کیلوگرم انجام شده است. ۴۸ پرواز هم در مسیر برگشت از کلن به تهران هشت هزار و ۸۳۱ مسافر را با بار ۱۱۷ هزار و ۳۷ کیلوگرم حمل کردند.
سه پرواز هم از مبداء تهران به دوسلدورف با ۱۸۶ مسافر و دو هزار و ۵۴۸ کیلوگرم بار و سه پرواز از دوسلدورف به تهران با ۶۹ مسافر بدون بار انجام شده است.
ایتالیا- شرکت‌های ایرانی به رم، میلان و ریمینی در ایتالیا پروازهایی داشتند. در سال ۱۴۰۱، جمعا ۳۷ پرواز از مبداء تهران با چهار هزار و ۲۵۹ مسافر و بار ۱۴ هزار و ۹۶۱ کیلوگرم انجام شده است. ۳۷ پرواز هم از رم به تهران با دو هزار و ۴۵۰ مسافر و بار شش هزار و ۹۷۸ کیلوگرمی انجام شده است.
از تهران به میلان ۸۶ پرواز با ۱۴ هزار و ۸۹۴ مسافر و بار ۷۳ هزار و ۵۰۹ کیلوگرمی انجام شده است. در مسیر بازگشت ۹۲ پرواز با نه هزار و ۲۱۹ مسافر و بار ۳۷۴ هزار و ۷۳۰ کیلوگرمی در سال ۱۴۰۱ انجام شده است.
شش پرواز هم با ۳۷۰ مسافر و دو هزار و ۴۵۳ کیلو بار از تهران به ریمینی در ایتالیا و ۱۱ پرواز از ریمینی به تهران با ۲۲۰ مسافر بدون بار انجام شده است.
وین- شرکت‌های هواپیمایی داخلی ۵۱ پرواز از وین پایتخت اتریش، به تهران با شش هزار و ۶۷۲ مسافر و بار ۴۳ هزار و ۶۰۱ کیلوگرمی از وین، داشتند. در مقابل هم ۵۱ پرواز از تهران با هفت هزار و ۷۱۰ مسافر و بار ۹۵ هزار و ۵۳۵ کیلو به وین انجام شده است.
بلگراد- صربستان عضو اتحادیه اروپا نیست، اما شرکت‌های هواپیمایی ایرانی پروازهایی هم به بلگراد داشتند. جمعا شش پرواز از تهران به بلگراد با ۱۴ مسافر و شش پرواز از بلگراد به تهران با ۱۱ مسافر.
نقل و انتقال پول ایران‌ایر و آقای قرایی
احتمالا به دلیل تحریم‌ها، از گذشته مسافرانی که از خدمات ایران‌ایر در اروپا استفاده می‌کردند از طریق واسطه‌ها به ایران‌ایر پول پرداخت می‌کردند.
در گزارش حسابرس از ایران‌ایر مربوط به سال ۱۴۰۱، در بند ۳-۲ اظهارنظر مشروط حسابرس آمده است «اورکس» و «یورپا تراول» در لندن، «ایر گلوبال» فرانسه، سوئد و آلمان، «آدینه تراول» در میلان و فرانکفورت، «آقای قرایی» در وین، انجام امور مالی و نقل انتقال پول بابت خرید بلیط و «برخی معاملات» را انجام می‌دادند، اما صورت عملکرد این اشخاص حقیقی و حقوقی به حسابرس ارائه نشده است.
حسابرس مجددا در بند ۲۸-۵ یادآوری می‌کند مبلغ دو میلیون دلار کانادا، چک توقیف شده و ۱۷۹ هزار پوند، که عمدتا مربوط به وجوه فروش بار توسط نمایندگی در شعبه لندن بوده است، مسدود شده است. همچنین ۸۶ میلیارد وجه هم که ناشی از نقل و انتقال ارزی بین شعب از طریق اشخاص حقیقی و حقوقی و سفارتخانه‌ها بوده، تعیین تکلیف نشده اند.
در سال ۱۴۰۲، هیچ اشاره‌ای به درآمد یا نقل و انتقال وجوه در لندن نشده است اما همچنان وجوه تعیین تکلیف نشده‌ای از سوی شرکت بار فرانکفورت، دمام و ایرن گلوبال آلمان و سوئد به چشم میخورد.
لطمه اقتصادی؟
شرکت ایران‌ایر مانند بسیاری از شرکت‌های بزرگ ایرانی، در سال‌های اخیر عملا دیگر سوددهی سابق را ندارد. جمع سود ناخالص این شرکت در پایان سال مالی منتهی به ۲۹ اسفند ۱۴۰۲، چیزی حدود ۱/۸ هزار میلیارد تومان بوده است؛ که در مقیاس شرکت‌های بزرگ ایرانی، رقم قابل توجهی به شمار نمی‌رود.
کل مسافران خارجی هما در سال ۱۴۰۲ که شامل سفرهای زیارتی (به جز حج) و پرواز به کشورهای همسایه مثل ترکیه و امارات متحده عربی است، ۴۶۷ هزار و ۷۷۳ نفر بوده، تعداد مسافران ایرلاین‌های کشورهای همسایه مثل ترکیش‌ایرلاین، ده‌ها میلیون نفر است.
درآمد ایران‌ایر از محل جابجایی این نیم میلیون مسافر سفرهای خارجی در سال ۱۴۰۲ حدود ۴/۵ هزار میلیارد تومان و درآمد از محل جابه‌جایی بار خارجی چیزی حدود ۴۸۹ میلیارد تومان بوده است.
با توجه به تعداد کم پروازهای خارجی به مقصد اروپا، به نظر نمی‌رسد توقف این پروازها از نظر مالی، تاثیر چندانی روی ایران‌ایر داشته باشد. اما از آنجا که مالک این شرکت دولت جمهوری اسلامی است، چنین اقدامی تاثیراتی سیاسی خواهد داشت.